System ewaluacji w Polsce
Polski system ewaluacji polityki spójności, ukształtowany w formie dojrzałej w 2007 roku jest silnie zdecentralizowany. Zgodnie z zasadą subsydiarności, kompetencje w zamawianiu i realizacji badań ewaluacyjnych zostały przyznane instytucjom najbardziej zainteresowanym wnioskami i rekomendacjami na odpowiednich poziomach wdrażania. Taka organizacja procesu pozwala na to, by ewaluacja była możliwie blisko pojawiających się problemów. Jednocześnie, poprzez zaangażowanie szerokiego grona interesariuszy, zapewnia to właściwe identyfikowanie tematów badawczych, co w konsekwencji prowadzi do pełniejszego wykorzystania wyników badań.
System dookreślany jest przez wytyczne ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Po raz pierwszy zostały one opracowane dla perspektywy 2007-2013. Również w perspektywie 2014-2020 został przyjęty adekwatny dokument w tym zakresie. Wytyczne przedstawiają zarówno kwestie systemowe, definiując ramowy kształt systemu ewaluacji, ale i wskazują sposoby wykorzystania wyników badań oraz obowiązki poszczególnych jednostek.
Najważniejszymi aktorami systemu ewaluacji polityki spójności w Polsce są:
- Krajowa Jednostka Ewaluacji (do 2013 roku Krajowa Jednostka Oceny),
- jednostki ewaluacyjne zlokalizowane w ramach instytucji zarządzających programami operacyjnymi oraz w ramach instytucji pośredniczących pierwszego i drugiego stopnia,
- partnerzy spoza administracji publicznej uczestniczący w procesie w ramach Komitetów Monitorujących poszczególne programy oraz w ramach różnego rodzaju grup roboczych,
- zewnętrzni wykonawcy badań – tj. ewaluatorzy reprezentujący środowisko akademickie oraz różnego rodzaju podmioty badawcze i doradcze.
Ponadto analizy i badania ewaluacyjne realizowane są także przez niektóre instytucje koordynujące kwestie horyzontalne, zajmujące się m.in. ewaluacją działań promocyjnych czy też kwestiami instytucjonalno-systemowymi. Zakres odpowiedzialności wybranych instytucji przedstawiony został poniżej.
Krajowa Jednostka Ewaluacji
Krajowa Jednostka Ewaluacji (KJE) ulokowana aktualnie w strukturze Departamentu Strategii Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, odpowiedzialna jest za koordynację całego systemu ewaluacji (działań pozostałych jednostek ewaluacyjnych). Ponadto, do zadań jednostki należy realizacja badań ewaluacyjnych na poziomie horyzontalnym oraz koordynacja procesu budowy kultury ewaluacyjnej w krajowej administracji publicznej. KJE odpowiedzialna jest także za realizację ewaluacji strategii krajowych pozostających w kompetencji ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, a także za sporządzanie standardów i zaleceń dla krajowych dokumentów ewaluacyjnych. Tym samym KJE stanowi ośrodek koordynacji ewaluacji krajowych polityk rozwoju.
Jednostki ewaluacyjne
Podobnie jak w przypadku systemu wdrażania polityki spójności w Polsce, również proces ewaluacji jest zdecentralizowany. Jednostki ewaluacyjne, ulokowane w ramach każdego programu operacyjnego (zarówno krajowego jak i regionalnego), są kluczowymi aktorami systemu ewaluacji w Polsce i są odpowiedzialne za organizację procesu ewaluacji w ramach danego programu. Instytucje zarządzające mają prawo delegować kompetencje w zakresie ewaluacji na niższe poziomy wdrażania (poziom instytucji pośredniczących). W części programów operacyjnych stworzono grupy sterujące, których zadaniem jest wsparcie jednostek ewaluacyjnych w realizacji procesu ewaluacji. W okresie programowania 2014-2020 w systemie ewaluacji funkcjonuje 7 jednostek ewaluacyjnych Instytucji Zarządzających (IZ) dla programów krajowych, 16 jednostek IZ regionalnych oraz jednostki ewaluacyjne Instytucji Pośredniczących. Ze względu na koordynację działań związanych z Europejskim Funduszem Społecznym szczególna rola przypada w systemie jednostce ewaluacyjnej przy IZ POWER.